Ödeme Şekilleri
Ödeme Şekilleri
Dış ticarette ödeme şekilleri genel olarak ithalatçı ve ihracatçı firmalar arasında yapılan anlaşmalara göre şekillenmektedir. Firmaların birbirine olan güven durumu ve birlikte yapılan iş sayısına bağlı olarak ödeme yöntemlerinde de farklı alternatifler tercih edilmektedir. Bununla birlikte her ödeme yönteminde tarafların belirli noktalarda aldıkları riskler de bulunur. Bu nedenle ihracatçı ya da ithalatçı firma fark etmeksizin her iki taraf da öncelikle kendi çıkarlarını ön plana koyan ödeme yöntemlerini tercih etme eğilimindedir.
Peki, dış ticarette ödeme şekilleri nelerdir ve bu ödeme şekillerinin detayları nelerdir?
İhracatta Ödeme Şekilleri
İhracatta ödeme şekilleri farklı birkaç başlık altında incelenmektedir. Genel olarak tüm ödeme yöntemlerinde tarafların birbirine olan sorumlulukları da farklılık göstermektedir. Farklı ödeme yöntemlerinin ithalatçı ya da ihracatçı firmalara yükledikleri sorumluluk ve riskler de farklılık göstermektedir. Bu nedenle tüm firmalar öncelikle kendini güvence altına alan ödeme yöntemlerini ya da eşya transferlerini tercih etmektedir. İhracatta ödeme şekilleri ise genel olarak aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:
- Peşin Ödeme (Cash Payment / Cash Before Delivery)
- Mal Mukabili Ödeme (Cash Against Goods)
- Vesaik Mukabili Ödeme (Cash Against Documents)
- Kabul Kredili Ödeme (Acceptance Credit)
- Akreditifli Ödeme (Letter of Credit)
Her ödeme yönteminin ithalatçı ve ihracatçı firmalara yüklediği sorumluluklar da değişiklik göstermektedir. Bu nedenle firmaların öncelikle ödeme yöntemleri, eşyaların transferi ve bu transfer detaylarını dikkate alarak karşı taraf ile anlaşma yapması, firma çıkarlarının korunması için oldukça önemlidir.
Peki, ihracatta ödeme şekilleri hangi detayları içermektedir?
Peşin Ödeme (Prepayment / Advance Payment)
Peşin ödeme yönteminde ithalatçı firma eşyalar eline ulaşmadan, anlaşma yapıldıktan sonra tüm eşyaların ücretini ithalatçı firmaya ödemek zorundadır. Mal sevkiyatı gerçekleşmeden önce direkt olarak tüm ödemenin yapıldığı ödeme yöntemine peşin ödeme adı verilmektedir. Peşin ödeme yönteminde eşyaların transferi sırasında yaşanabilecek kaza ve eşya kayıpları ile birlikte eşyaların teslim süreleri gibi tüm nakliyat riskleri ithalatçı firmaya aittir. Ödeme yöntemi ve eşya transferindeki tüm riskler ithalatçı firma üzerinde olduğu için günümüzde çok sık tercih edilmeyen bir ödeme yöntemidir.
Mal Mukabili Ödeme (Cash Against Goods)
Mal mukabili ödeme yönteminde öncelikle ihracatçı firmanın eşyaları göndermesi ve bu eşyaların ithalatçı firmanın eline ulaşması gerekir. İhracatçı firma eşyaların tamamını nakliye firmasına teslim ettikten sonra ithalatçı firmaya eşyaların teslim edildiğine dair eşyaları temsil eden belgeleri de gönderir. Eşyalar ithalatçı firmanın eline ulaştıktan sonra eşyaların ödemesinin yapılması gerekir. Eşyaların nakliyesi tamamlandıktan sonra ithalatçı firma ödeme yöntemi olarak banka aracılığı ile ya da direkt olarak ihracatçı firmaya ödeme yapabilir. Peşin ödemenin tam tersi olarak mal mukabili ödeme yönteminde ise eşya transferi ve ödeme dahil tüm riskler ihracatçı firmanın sorumluluğundadır. Bu nedenle günümüzde çok sık tercih edilmez.
Vesaik Mukabili Ödeme (Cash Against Documents)
İthalatçı ve ihracatçı firma arasında gerçekleştirilen satış sözleşmesine bağlı olarak yapılan ödemeye vesaik mukabili ödeme adı verilmektedir. Vesaik mukabili ödemede ihracatçı firma, ithalatçı tarafından sevk edilen tüm eşyalar eline ulaştıktan sonra bu eşyaları temsil eden sevk vesaiklerinin ödeme ya da poliçe ya da bono karşılığında eşyaların toplam bedelini banka aracılığı ile ithalatçı firmaya teslim eder. Vesaik mukabili ödeme yönteminde eşyaların tamamı ihracatçı firmanın eline ulaştıktan sonra ödeme gerçekleşmektedir. Ancak ödemenin sadece banka aracılığı ile gerçekleşmesi, bankaya da ihraç bedeli ödenmesini gerektirir. Banka ihraç bedelleri kesildikten sonra kalan tutar ithalatçı firmanın banka hesabına yönlendirilir ve ödeme tamamlanır.
Kabul Kredili Ödeme (Acceptance Credit)
Kabul kredili ödeme yöntemlerinde ihracatçı firma tarafından satılan ürünlerin ödemelerine çeşitli taahhütler bulunmaktadır. Ödemeler eşya transferinin gerçekleşmesinin ardından belirli bir vadede ödenmektedir. Bu ödeme yönteminde ithalatçı ve ihracatçı firmalar arasında yapılan poliçe ve anlaşmalar çerçevesinde ödemeler gerçekleşir. Genel olarak bakıldığında kabul kredili ödeme yönteminde 3 farklı sistem bulunmaktadır.
Kabul Kredili Akreditif
Bu ödeme yönteminde uluslararası alanda kurallara uygun şekilde hazırlanan akreditiflerde yer alan sevk belgeleri ile birlikte bu belgelerin yanında hazırlanan poliçeler ödeme yöntemi olarak kullanılmaktadır. İthalatçı firmanın kullandığı banka ya da muhabir bir banka tarafından kabul edilen belgeler, bunun ardından serbest bırakılarak belge ve poliçe bedellerinin belgelerde belirtilen tarihlerde ödenmesi gereklidir.
- Kabul Kredili Vesaik Mukabili:
Banka tarafından hazırlanan sevk belgeleri ve bu belgelerin yanı sıra hazırlanan poliçeler çerçevesinde gerçekleşmektedir. Hazırlanan tüm belge ve poliçeler öncelikle ithalatçı firma tarafından kabul edilmelidir. İthalatçı firmaya poliçe belgelerinin teslim edilmesinin ardından poliçe vade tarihinde alınan tüm eşya bedellerinin ihracatçı firmaya ödenmesi gerekir.
- Kabul Kredili Mal Mukabili:
İthalatçı firma tarafından satılan eşyaların bedelinin firma tarafından teslim alınmaması durumunda gerçekleşen ödeme yöntemidir. Bu noktada ithalatçı ve ihracatçı firma arasında gerçekleşen poliçe kabulü ile birlikte poliçenin vadesinin dolmasının ardından ödeme gerçekleşir.
Vesaik Mukabili Ödeme (Cash Against Documents)
Akreditifli Ödeme
Akreditifli ödeme yöntemi genellikle ithalatçı firmanın talebi ile oluşturulmaktadır. Farklı ödeme yöntemleri yerine direkt olarak banka aracılığı ile ödeme yapılmasının talep edilmesi halinde akreditifli ödeme yöntemi tercih edilir. Bu ödeme yönteminde ithalatçı firmanın talimatı ya da direkt olarak banka adına işlemleri yürüten bankanın akreditif şartları geçerlidir.
Akreditif şartları genel olarak şu şekilde sunulmaktadır:
- İthalatçı firma, ihracatçı firmaya ya da bu firmanın emrine ödeme yapacağını kabul etmelidir. Bununla birlikte çeşitli düzenlemelerde ithalatçı firmalardan ihracatçı firma tarafından oluşturulan poliçeleri kabul edip bu poliçeler üzerinden ödeme yapmayı kabul etme zorunluluğu da getirilmektedir.
- İhracatçı firmanın, ithalatçı firmaya ödeme yapacağı yöntemler için ya da poliçe üzerinden yapılacak ödemeler için çekilen tüm poliçeleri kabul etmesi için aracı bir bankayı yetkili kılması gerekir. Bu noktada ithalatçı ve ihracatçı firmanın ayrı ayrı yetkili kıldığı bankalar arasında evraklar düzenlenmektedir.
- Yukarıdaki maddeler haricinde ithalatçı firma başka bir bankayı iştira işlemi yapmak için yetkilendirebilir. Bu gibi durumlarda ise iki firma arasında yapılan anlaşmalar ve çekilen poliçeler de bu kapsamda değerlendirilerek işlem görmektedir.
Akreditifli ödeme yöntemini genel olarak anlatacak olursak, ithalatçı firma tarafından verilen talimat ile birlikte, ithalatçı firmanın yetkilendirdiği bankanın belirli bir tutar ya da vadeye kadar firma tarafından istenilen koşulları yerine getirecek anlaşmaları ihracatçı firma ile tamamlamasını kapsamaktadır. İhracatçı firmanın ihraç edeceği tüm eşyaların transfer ve teslim detaylarına dair tüm evraklar ise yetkilendirilen banka tarafından ithalatçı firmaya teslim edilir. Teslim edilen bu belgeler ya da çekilen poliçeler ile birlikte ithalatçı firma, ihracatçı firmaya yapacağı ödemeyi taahhüt etmiş olur.
Yapılan tüm anlaşmalar ile birlikte oluşturulan akreditifler, Milletlerarası Ticaret Odası tarafından oluşturulan Vesikalı Krediler için Yeknesak Teamüller ve Uygulamalar broşürü çerçevesinde hazırlanmaktadır. İthalatçı ve ihracatçı firmalar arasında gerçekleştirilen tüm anlaşma ve çekilen poliçeler de bu broşürde yer alan kurallar çerçevesinde oluşturulmalıdır. Temel kurallar her ne kadar belirlenmiş olsa da oluşturulan poliçeler için belirlenen toplam ödeme tutarı ve poliçe vadesi satışı gerçekleştirilen ürünlerin toplam tutarı ve niteliği ile doğrudan alakalıdır.